Psikodramaya Giriş

​

​

Psikodrama, Doktor Jacop Levi Moreno (1884-1974) tarafından geliştirilmiş bir psikoterapi tekniğidir. Doğaçlama tiyatroyla ilgili yöntemler 1921 yılından beri araştırılmakla birlikte, klasik psikodramada kullanılan tekniklerin çoğu 1936’dan 1940’ların başlarına kadar yavaş yavaş geliştirilmiştir. Aslında dramayı bir iyileştirme aracı olarak kullanma düşüncesi yeni değildir. Yerli sağaltıcılar, şamanlar ve geleneksel ayinlerde de çoğu zaman dramatik unsurlar yer almaktadır. Ayrıca Moreno’dan önce başka doktorların akıl hastalıklarında tiyatroyu kullandığı bilinmektedir. Moreno'dan bir yüzyıl önce Avrupa’da psikiyatrinin iki öncüsü olan Johann Christian Reil ile Philippe Pinel ayrı ayrı tedavide dramatik süreçlerin kullanımı konularında yazılar yazmışlardır. Daha sonra Rus Vladamir İljine 1908-1917, Nikolai Evreinov 1915-1924 yıllarında konuyla ilgilenmişlerdir. Bununla birlikte Moreno’nun düşüncesi belirli bir sistematik içermesi ve yaygınlaşması açılarından farklılaşmaktadır (Blatner A.).

​

Rol Kuramı

Psikodramada rol, temel bir kavramdır. Psikodrama, tiyatro dilini kullanır ve bu da durumları kişilerin üstlendikleri rollerle, bu rolleri nasıl oynadıklarıyla, rollerin unsur ve tanımlarıyla ve bir dizi bağlantılı unsurla anlatmaktadır. Sosyal rol kuramının öncülerinden biri olan Moreno’ya göre roller benden çıkmaz, ben rollerden çıkar. Bu kuramın evriminde George Herbert Mead ve ölümünden sonra yayınlanan ‘Zihin, Benlik ve Toplum’isimli eseri (1934) önemli katkıda bulunmuştur. Moreno ise 1923 yılından itibaren rol kavramı üzerine düşünmeye başlamış ve klasik sosyolojik rol kavramından daha farklı olarak pratik uygulamaları önemsemiştir. Moreno oynanacak rollerin potansiyelini az çok yaratıcı biçimde belirtmektedir.

Psikodrama oturumu aslında rol oynama eylem ve bunun paylaşım sürecidir diye de özetlenebilir. Bir üyenin psikodrama sahnesinde belirli bir rolü sergilemesine rol oynam denir (Dökmen Ü.). Moreno’ya göre roller geçmişi olduğu gibi şimdiyi ve geleceği de ilgilendirir. Rol oynama sayesinde gelecek düşünülebilir, prova edilebilir, hayal gücünde ve eylem olarak araştırılabilir. Geçmiş daha canlı anımsanabilir ve psikolojik açıdan geçerli bir biçimde, onarılıp kapatılabilir.

​

Moreno rolleri üç ana kategoride sınıflandırmıştır. Bunlar:

·Psikosomatik roller: yeme, uyuma, dışkılama, hastaykenki davranışlar, ölme; her kültürden insanlar bu temel işlevlerde kendi normlarını öğrenirler

· Sosyal roller

·Psikodramatik roller: dramatik ya da hayalci bağlamı kullanan, insanın deneyimini sıradan fiziksel gerçekliğin ötesinde artıran roller.

 

Moreno’nun kuramına göre her birey belli bir rol repertuarına sahiptir ancak bu geliştirilebilir. Örneğin çocuklar oyun oynarken, yeni roller dener ve rol repertuarlarını zenginleştirmeye çalışırlar (Dökmen Ü.). İşte Moreno kişilerin rol repertuarlarını zenginleştirmenin en etkili yolu olarak psikodramayı önermektedir. Üyeler hem rol oynayarak hem rol değiştirerek repertuarlarını geliştirirler. Rol değiştirme rol oynayan kişinin oyun sırasında bir durumun daha iyi kavranması için karşısındaki kişinin rolüne geçmesidir.

​

Psikodramanın Temel Ögeleri

Psikodramada sahneleme söz konusu olduğuna göre bir sahne şarttır. Bunun dışında sorununu sahneleyecek kişi yani protogonist, protogonistin sorununu incelemesine yardımcı olacak kişi yani yönetici ve de yardımcı ben yani protogonistin oyununu oynamasında gerekli görevleri alan kişi temel ögeleri oluşturur. Sahnelemede rol almayan diğer kişiler de izleyici olurlar.

​

Psikodramatik Oyun Biçimleri

Psikodrama ile bireyi yani protogonisti merkez alan oyun biçimi ifade edilir

Sosyodrama ile sosyal içerikli grup konularının incelenmesini amaçlar

Rol oyunu genel bir probleme seçenek yaklaşımları çalışmayı hedefleyen ve daha yüzeysel olarak giden bir biçimdir.

​

Psikodrama Teknikleri

Psikodramada kullanılan çok sayıda teknik vardır. Temel olarak ise en çok kullanılan eşleme , monolog ve çoklu self protogonistin duygularını netleştirmeye yardımcı olur. Yüksek sesle konuşma, kendi kendine konuşma, abartılı iletişim ve alan kullanımı duygu ifadelerini kolaylaştırma açısından iş görür. Videoteyp playback, rol değiştirme, ayna, arkadan geri konuşma ve izleyici geri bildirimleri, koro ve sözsüz iletişim protogonistin kendi davranışlarının farkına varmasına yardımcı olurken benlik yapılandırma ve paylaşım yanısıra elini tutma ve sarılma gibi yerinde ve ölçülü fiziksel temas protogonisti destekler.

​

Psikodrama Oyununun Aşamaları

Isınma: Yöneticinin ve grubun ısınmasını içerir

Eylem-işlem: Yöneticinin protogonisti sahneye getirmesinden itibaren sahnelemenin bitimine ve yerine oturana kadar olan süreci kapsar

Kapanış: oyunda yer alanların ve protogonistin geri bildirimleri yanısıra benzer duygulara sahip olanların paylaşımlarını içerir.